Grote kans dat je het spiraaltje kent. Ja, het is een voorbehoedsmiddel. Eén waarbij je níét kunt vergeten om ‘m in te nemen, zoals sommigen met de pil nog weleens doen. Je hebt dus minder kans op ongeplande zwangerschap. Maar wat is het nog meer… naast een handig ankertje in de baarmoeder?
Wat is het spiraaltje eigenlijk precies?
Spiraaltje in de volksmond, maar in Intra-uteriene Device(IUD) als er in medische termen gesproken wordt. Ook wel: voorwerp in de baarmoeder. Dat voorwerp is een soort ankertje, waarvan meerdere varianten bestaan. Eenmaal ‘ingebracht’ kan het spiraaltje vijf (en in sommige gevallen tien) jaar blijven zitten. Het zorgt ervoor dat of jouw eicel niet innestelt en de zaadcellen van een man worden ‘uitgeschakeld’. Het spiraaltje is zo gemaakt, dat er twee draadjes uit de baarmoedermond blijven hangen. Hiermee kan het worden verwijderd. Daarna keert de vruchtbaarheid terug. Een gewenste zwangerschap blijft hierdoor meestal niet (veel) langer uit.
Kan iedereen het spiraaltje laten plaatsen?
Naast dat een spiraaltje alleen geschikt is voor vrouwen, is het alsnog heel persoonlijk of een spiraaltje bij jou past. Er zijn eigenlijk vier scenario’s: je kunt alle soorten spiraaltjes gebruiken, je kunt alleen een koperspiraaltje verdragen, alleen een hormoonspiraaltje is verstandig óf een spiraaltje is ongeschikt.
Het verschil in spiraaltjes
De koper- en hormoonspiraaltjes worden het meest gebruikt en hebben beide een T-vorm. Het koperspiraaltje werkt zonder hormonen en een hormoonspiraaltje werkt met het hormoon progestageen. Het koperspiraaltje is bijvoorbeeld niet geschikt voor vrouwen die heel veel last hebben van menstruatie, omdat deze heftiger wordt door dit spiraaltje. Vrouwen die last hebben van een leverziekte, onder behandeling zijn voor trombose of een vorm van borstkanker hebben, kunnen beter geen hormoonspiraal nemen.
Het spiraaltje is zeker ongeschikt als…
Je zwanger bent, een infectie hebt aan de baarmoeder, eileiders of eierstokken, je veel bloedverlies hebt zonder dat de oorzaak hiervan bekend is, je afwijkende afscheiding hebt, je een afwijking hebt aan de baarmoeder of baarmoedermond, je een SOA hebt of als je een operatieve behandeling aan de baarmoeder ondergaat.
Hoe werken de spiraaltjes?
Het koperspiraaltje werkt als volgt: de koper maakt de zaadcellen van een man die in de baarmoeder komen inactief. Dat is niet de enige ‘bescherming’; ook jouw baarmoederslijmvlies is niet meer geschikt voor een bevruchte eicel. En het werkt goed. Slechts 1% van de gebruikers wordt alsnog onbedoeld zwanger. Het koperspiraaltje werkt zo’n vijf jaar. Net als het hormoonspiraaltje. Dit spiraaltje werkt met een hormoon dat geleidelijk uit het spiraaltje wordt vrijgelaten. Weer wordt het baarmoederslijmvlies ongeschikt gemaakt voor bevruchte eicellen. Door het hormoon ontstaat er ook nog eens een taaiere slijmprop in de baarmoederhals, waardoor zaadcellen beter worden geweerd.
Wie kan het spiraaltje inbrengen?
Er zijn twee personen die het spiraaltje bij jou kunnen plaatsen, namelijk de gynaecoloog en de huisarts. Zij doen altijd een inwendig onderzoek om te checken hoe de baarmoederligging is en wat de diepte hiervan is. Ook zijn dit de personen die 6 weken na het plaatsen een controle uitvoeren. Je kunt zelf kiezen of je het spiraaltje door de huisarts of de gynaecoloog laat plaatsen. Ga je naar de huisarts, dan heb je vaak de mogelijkheid om het spiraaltje zelf te kopen bij een apotheek. Dit moet wel op recept van de huisarts. Vind je het prettiger om de ingreep door een specialist uit te laten voeren, dan kun je aan de huisarts vragen of deze jou doorstuurt naar een gynaecoloog. Dat kost je vaak wel meer. De reden? Bij de huisarts geldt geen eigen risico, bij de gynaecoloog wel. Is jouw eigen risico nog niet voldaan, dan betaal je dit eerst zelf voordat de zorgverzekeraar dit voor jou vergoedt. Daarbij komt dat het consult van een gynaecoloog hoog is.
Hoe wordt het spiraaltje ingebracht?
Niemand zal helaas met erg veel plezier naar de huisarts of gynaecoloog stappen om het spiraaltje te laten plaatsen. Maar zit het eenmaal, dan hoef je ook vijf jaar nergens meer aan te denken – wat betreft anticonceptie. Ook de pijn verdwijnt. Er zijn periodes in de maand waarin het spiraaltje makkelijker kan worden geplaatst. Dat is tijdens of net na de menstruatie. De baarmoederhals is in die periode soepeler. Maar ook dan is het geen overbodige luxe om vooraf een pijnstiller in te nemen. De eendenbek – ook wel speculum – blijft bij het plaatsen namelijk helaas niet in de kast liggen. Na het inbrengen van dit speculum, wordt het spiraaltje via een dun hulsje naar binnen geschoven. Dit hulsje wordt weggehaald en het spiraaltje blijft zitten.
Voordelen en nadelen van spiraaltjes
Na het te hebben gehad over het inbrengen, is het wel fijn om het even over de voordelen te hebben. Dan weet je weer waar je het voor doet.
Koperspiraaltje: is een betrouwbaar voorbehoedsmiddel waar je vervolgens zo’n vijf jaar geen omkijken naar hebt. De grootste plus van dit spiraaltje is waarschijnlijk het niet toevoegen van hormonen aan het lichaam. De vruchtbaarheid wordt dan ook niet aangetast en je bent na het verwijderen van het koperspiraaltje dan ook meteen – of heel snel – weer vruchtbaar. Het is optimaal voor vrouwen die overgevoelig zijn voor oestrogeen. Nadelen zijn: de pijn die komt kijken bij het inbrengen en de buikpijn die in de tijd na het plaatsen even aanwezig is. Nog het meest vervelend, omdat dit het langst aanhoudt, is de langere menstruatieperiode die plaatsvindt zolang het lichaam moet wennen aan het spiraaltje.
Hormoonspiraaltje: dit is het betrouwbaarste spiraaltje, dat wel hormonen afgeeft. Het voordeel is dat deze niet door heel het lichaam worden verspreid. De vruchtbaarheid wordt door deze hormonen niet aangetast. Ook hierbij hoef je vijf jaar lang niet na te denken over je anticonceptiemiddel. In tegenstelling tot bij het koperspiraaltje, word je met een hormoonspiraaltje niet tot nauwelijks meer ongesteld. Nadelen van dit spiraaltje zijn de buikpijn die na het plaatsen een paar maanden aan kan houden en wat bloedverlies in die periode. Ook kunnen er acne, hoofdpijn, gezwollen borsten en duizeligheid ontstaan doordat het lichaam erg moet wennen aan de progestageen die wordt losgelaten in de baarmoeder.
Wat kost een spiraaltje?
Het meest geplaatste koperspiraaltje (T-Safe) is goedkoper dan het meest gebruikte hormoonspiraaltje (Mirena). Kies je voor koper, dan betaal je 69 euro voor het spiraaltje. Mirena kost je bijna 150 euro. Haal je het spiraaltje zelf en laat je het plaatsen door de huisarts? Dan betaal je geen kosten voor het plaatsen. Ga je naar de gynaecoloog, dan zijn de kosten een stuk hoger. Een consult kost alleen al zo’n 250 euro. Je betaalt voor de gynaecoloog eerst zelf het eigen risico (als dat nog niet is voldaan door andere zorgkosten). Is dit voldaan, dan vergoedt de zorgverzekeraar de kosten. Of de kosten voor het spiraaltje zelf worden vergoed, hangt ervan af wat voor zorgverzekering jij hebt gekozen en hoe oud je bent. Met een aanvullende zorgverzekering voor anticonceptiva worden de kosten voor het spiraaltje wel vergoed. Vanuit de basisverzekering worden deze kosten alleen vergoed als je jonger bent dan 21. Wel betaal je dan het eigen risico voor een gynaecoloog én het spiraaltje. Ténzij je jonger bent dan 18, want mensen tot 18 jaar betalen nog geen eigen risico. Het plaatsen van een spiraaltje in dat geval dan dus eigenlijk gratis.
